მირზა გელოვანი – Mirza Gelovani (1917 – 1944)
ცნობილი ქართველი პოეტი მირზა გედეონის ძე გელოვანი დაიბადა 1917 წლის 2 მარტს თიანეთის რაიონში, სოფელ ნაქალაქარში. მისი წინაპრები სვანეთიდან ჯერ თელავში გადმოსულან, შემდეგ – თიანეთში. თიანეთში მირზას მამას იქაური ქალი, ევა მაჩურიშვილი შეურთავს ცოლად და საბოლოოდ თიანეთში დამკვიდრებულა. გედეონ გელოვანი რამდენიმე ხანს ნაქალაქარში მსახურობდა და მირზა აქ დაბადებულა. მისი მშობლები მალე ისევ თიანეთში გადავიდნენ საცხოვრებლად დ მირზამ ბავშვობა თიანეთში, მდინარე ივრის ლამაზ ნაპირებზე გაატარა.
მირზა ძალიან ცელქი ყოფილა. თურმე მირზას დებს ყოველთვის მიჰქონდათ ამბავი დედასთან მირზას ცელქობის შესახებ. დედაც ამის გამო სულ ტუქსავდა მას. იქამდე სანამ მირზა სკოლაში წავიდოდა, წერა-კითხვა იცოდა. მისი პირველი ლექსი მან მის დას, როენას მიუძღვნა:„ქათამი რომ კრუხად ჯდება, გამოჩეკავს წიწილებს, როენას რომ გავაბრაზებ, ნეტა ვისთან მიჩივლებს?“
მირზამ 1935 წელს დაამთავრა თიანეთის პედაგოგიური ტექნიკუმი. მცირე ხნით მასწავლებლობდა. მისი ლექსები 1935–იდან იბეჭდებოდა “ჩვენს თაობაში” და სხვა ჟურნალ–გაზეთებში. მირზას პირველი ლექსი “თეთრი მიწა” რაჟდენ გვეტაძემ დაბეჭდა თავის რომანში “ლაშაური საღამოები” (1935 წ.).
1936–39 ცხოვრობდა თბილისში, უმაღლეს სასწავლებელში არ შესულა, თავისუფალ მსმენელად დადიოდა უნივერსიტეტში. მუშაობდა გამომცემლობა “ფედერაციაში”, “საბჭოთა აფხაზეთის” რედაქციაში. 1939 წელს მწერალთა კლუბში უკვე პოპულარულ პოეტს ლიტერატურული საღამო მოუწყვეს, სადაც უკანასკნელად წაიკითხა თავისი ლექსები და ბალადები.
1939 წლის ნოემბერში წითელ არმიაში გაიწვიეს. “ჩემი გზა მილიონობით გზას მიჰყვება და არსად თავდება, რადგან მილიონების გზის დამთავრება არ შეიძლება. მე ის ზღაპრული მოყმე ვარ ყველგან რომ იპოვიდა საკუთარ ადგილს”- წერდა მირზა ფრონტიდან გამოგზავნილ ერთ-ერთ წერილში.
„მე შენი თმები დამაბრუნებენ“- ასე წერდა ომიდან მირზა თავის უმშვენიერეს მუზას, ნინო ახვლედიანს. თითქმის ყველა წერილში კი თავის ახლობლებს აიმედებდა:
„არ დამიღონდეთ… მე დავბრუნდები“…
„დაბრუნებით ტკივილებს წავშლი“…
მირზა ბელორუსიაში, მდინარე დასავლეთ დვინის გადალახვისას 1944 წელს მოკლეს, მეორე მსოფლიო ომის მიწურულს. მირზა გელოვანი მხოლოდ 27 წლის იყო.
ახლობლებს დიდხანს ეგონათ, რომ მირზას საფლავი დაკარგული იყო. სინამდვილეში ადგილობრივ მცხოვრებლებს მისი ცხედარი გაუპატიოსნებიათ და ჯერ ცალკე, შემდეგ კი ვიტებსკის ოლქის ბერენკოვიჩის რაიონის სოფელ სანიკის საძმო სასაფლაოზე დაუსაფლავებიათ. ამის შესახებ მხოლოდ 19 წლის შემდეგ გახდა ცნობილი. ბელორუსმა პიონერებმა მირზას დედას, ევა მაჩურიშვილს, 1963 წლის 13 ივნისს მისწერეს: „ჩვენ ტერიტორიაზე, სოფელ სანიკში არის სამხედრო სასაფლაო, სადაც დაკრძალულია თქვენი შვილი, მირზა გელოვანი“.
ამ დროს პოეტის დედა უკვე გარდაცვლილი იყო. იგი სიცოცხლის ბოლომდე ელოდა, რომ მირზა დაბრუნდებოდა, რადგან შვილის გარდაცვალების ცნობა ახლობლებს არ უჩვენებიათ. პოეტის ცხედრის საქართველოში გადმოსვენებაზე არავის უფიქრია.
მირზა ლიტერატურული ფსევდონიმია. მას ახლობლები რეზოს ეძახდნენ. თავის პირველ ლექსებს კი
„მზის კაცის “ ფსევდონიმით წერდა. მირზა გელოვანის პირველი ლექსი 1933 წლითაა დათარიღებული, უკანასკნელი 1944 წლით. სულ ათიოდე წელი გაგრძელდა მისი შემოქმედებითი ცხოვრება, მაგრამ მაინც მოასწრო საკუთარი ხმის პოვნა, თავისთავადი პოეტური სამყაროს შექმნა. ხალასი და ალალ–მართალი ლექსებით მირზა გელოვანმა თავისებური ხიბლი შემატა ქართულ ლიტერატურას. მისი საუკეთესო ლექსები მიძღვნილია სამშობლოსადმი, მშობელი ხალხისადმი (“თუშის ქალი წყაროზე”, 1936; “ფანდური”, 1938; “ცხრაკარა”, 1938; ბალადა “აონი”, 1937; “შავლეგო”, 1938 და სხვა). ომის პერიოდის ლექსებს გასდევს მძაფრი სულიერი ტკივილიც და გამარჯვების რწმენაც (“ძმათა საფლავთან”, 1941; “მელოდე”, 1942; “მთაწმინდიდან სმოლენსკამდე”, 1943; “დედას”, 1943; “ჩემი ლექსები”, 1944 და სხვა).
მისი რომანტიული ლექსები (განსაკუთრებით სამიჯნურო) გამოირჩევა ნათელი სახეებით, ლაკონიზმით, ემოციურობითა და ექსპრესიულობით. მირზა გელოვანი თავის უკანასჯნრლ მუზაზე, ნინო ახვლედიანზე, დაქორწინებას აპირებდა, მაგრამ ჯერ ჯარში გაიწვიეს, შემდეგ კი ომიც დაიწყო.
დამმარხე თოვლში, დამმარხე ქარში,
თორემ მომბეზრდა მიწა ბოროტი.
იჩქარე ვიდრე თოვლივით წავშლი
შენზე ფიქრებს და შენზე მოლოდინს.
(თოვლი)
აღიარება მოუტანეს ლექსებმა: “იჯექი წყნარად”, “მთვარე”, “შემოღამება საბადურზე”, “მახსოვს”, “ხრეშად დაცვივდა სიტყვები”, ასევე აღსანიშნავია პოემა “შავნაბადა” და სხვა. ომში წასული პოეტი დროდადრო სამშობლოში აგზავნიდა ნაჩქარევად დაწერილ ლექსებსა და წერილებს, რომლებშიც თბილისის მონატრება ჩანდა:
“წუხელ ვებრძოდი ცეცხლსა და ურაგანს
და საშინელი ბრძოლების ნისლში
მე მომეჩვენა, სადღაც, ჩემს უკან
აელვებული იდგა თბილისი”.
ფრონტიდან გამოგზავნილ ერთ-ერთ წერილში მირზა წერდა: “მჯერა: მე დავიბადე უდიდესი ძვრების მონაწილედ და ამ ომიდან, ამ გრიგალიდან დავბრუნდები გამარჯვებულ ლაშქართან ერთად. მოვივლი ყველა გრიგალებს და დავბრუნდები. ახალგაზრდა ვარ და იმედიანი. არ არის ტყვია, რომელიც მე მომკლავს, რადგან ჩემი ფესვები იმ ქვეყანაშია, რომელსაც ჰკლავდნენ და არ კვდებოდა, რადგან იმედიანი ვარ და იმედი ამარცხებს სიკვდილს. რადგან გამბედავი ვარ და სიცოცხლით მოთამაშე.”
გამოცემულია მირზა გელოვანის ლექსების კრებულები: “ლექსები” (1954), “შავნაბადა” (1956), “ცხრაკარა” (1960), “უბის წიგნაკიდან” (1964), “თეთრი მიწა”(1972), “ფრონტული ლექსები” (1975). 1973 წელს სიკვდილის შემდეგ მიენიჭა საქართველოს კომკავშირის პრემია. 1975 წელს – შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო პრემია.
თბილისში არის მირზა გელოვანის ქუჩა. ვაჟა–ფშაველას პროსპექტზე, არის მირზა გელოვანის სახელობის ბიბლიოთეკა. თელეთში, თბილისის მახლობლად, დგას მისი ძეგლი. პოეტის საფლავი ისევ უცხო ქვეყანაშია
ლიტერატურა:
თბილისი. – ენციკლოპედია. – თბილისი, 2002 წელი.
საქართველო. – ენციკლოპედია. – თბილისი, 1997 წ.
მოამზადა თენგიზ ვერულავამ
me dzalian momewona mirza gelovaniss biogravia da gtxovt bevri biograviebi dayarot am saitze da dzalian magari saitia madlobas gixdit!!!:*
By: niniko on 01/03/2010
at 22:09
ყველაზე ყველაზე ყველაზე….. არ მიყვარს პოეზია მაგრამ მირზა გელოვანი ერთ–ერთი იმ პოეტთაგანია,, რომელზეც უარს ვერ ვამბობ.. :* :*
მიყვარს.. ძალიან…
By: Here Comes The Sun on 02/03/2010
at 21:51
didi madloba, rom am blogs sistematiurad anaxlebt.
imedi makvs Cemi da sxva mkiTxvelebis gamoxmaureba mogexmarebat rom gaagrZelot da ufro gaamdidrot es patara biblioteka.
sauketeso survilebit
lena
By: lena on 05/03/2010
at 13:14
magaria
By: ანონიმური on 30/03/2010
at 17:15
mirza gelovani es is adamianiii iyoo romlis saxeli oqros “dzapebit” amoiqarga titoeuli qartvelis gulshii, chemtvis piradad is iyoo namdvili genia da ar vici rogor vtqva, misdami siyvarulisa da pativiscemis gamoxatva sityvebit sheudzlebelia … madlobaaa imas vicn am sait aaxlebs da saertood sheqmna es saitiii…
By: mariami 15 wlis on 12/04/2010
at 19:15
magariaaaaaaaa
By: shota on 18/04/2010
at 09:53
mec zalian miyvars ”mirza gelovani” da minda wavikitxo misi yvela leqsi :)))
By: anastasia :) on 21/04/2010
at 19:35
magra miyvars mirza gelovani, didi siamovnebit wavikitxav mis leqsebs
By: elene on 22/04/2010
at 17:44
auu dzaan magariii kacia mirzaa gelovanii venavcvaleee :*:*
By: ანონიმური on 28/04/2010
at 16:45
auu dzaan magariii kacia mirzaa gelovanii venavcvaleee :*:*
By: nikusha ; ) on 28/04/2010
at 16:46
dzaaan magari biograpiaa!!!gtxovt asetebi kidev bevri dayarot am saitze .didi madloba
By: mari_chiqo on 02/05/2010
at 20:11
me dzalin miyvars qartuli ena
By: ia on 05/05/2010
at 20:27
zalian kargi iqneboda misi neshti saqartveloshi chamoesvenebinat.
By: medea on 10/05/2010
at 18:59
au mirza neta cocxali iyoooooo…. magari adamiani xar….
By: lika on 11/05/2010
at 17:15
ძალიან კარგი ბიოგრაფიაა! გთხოვთ ასეთები კიდევ ბევრი დაყაროთ ამ საიტზე. დიდი მადლობა!
By: zuka on 18/05/2010
at 19:26
dz magaria
By: mariana on 13/02/2011
at 20:06
magari poeti iyo mirza gelovani
By: giorgi on 25/02/2011
at 19:10
mirza gelovaniiis leksii ,,nu mcer” tu wagikitxavt, mashin mixvdebiit rom is martlac udidesiii poeri iyoo:))) ( caikitxet aucileblaaad):):P:**
By: xatuliii:))):P:* on 08/03/2011
at 12:12
MaGaRi SaiTia DzaaN MaGRaD MoMeWoNa Da Kai BioGRaPiaa MaGRaD GaMoMaDGa eSeTi SaiTeBi BeVri UnDa iYoS MaGaRia :* SgT :* (L)
By: giorgi on 10/03/2011
at 19:21
dzaan magaria
By: ana on 10/03/2011
at 20:25
მაგარიაააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააააა.
By: იკა on 12/03/2011
at 13:46
magari kacia da magrad shemecoda
By: laliko on 21/03/2011
at 21:33
omshi rom daigupa da tan ase
By: laliko on 21/03/2011
at 21:33
ogon ert minus getyvit aucilebdlad biografiastan ertad dadet werilebi misi cxovrebidan…
By: lasha on 24/03/2011
at 12:05
misi werilebi biografiastan ertad dzalian saintereso iqneba … da tu sheidzleba gaitvaliswinet…: ))
By: lasha on 24/03/2011
at 12:29
yvelas gamoadgeba!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! dzaan magrobaa!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
By: megi on 03/04/2011
at 12:05
au magari gamisworet ra imena mchirdeboda es biograpia genacvalet
By: iva on 03/04/2011
at 14:48
is iyo patrioti da didebuli mwerali.
By: mari dalaqishvili on 04/04/2011
at 16:13
magari poeti iyo mirza gelovani
By: mari on 05/04/2011
at 01:23
iyo,aris da iqneba
By: mari dalaqishvili on 06/04/2011
at 18:51
dzalian magari biogrefiaaaa. dzalian momwons es saiti. am saitma mirza gelovani ufro shemayvara :*:*:*:):):):D:D:D
By: aba vin on 18/04/2011
at 19:02
MAGARIAAAAAA MIRZA MEVASEBAAAAAAAAAAA
By: KOTKAAAA VAR XALXOOOOOO on 18/04/2011
at 19:03
dzaaaaaaan magari poetia mirza gelovani
By: gio on 01/05/2011
at 11:07
martla magaria
By: ანონიმური on 02/05/2011
at 21:45
magari xar
By: ანონიმური on 09/11/2011
at 18:32
mirza Gelovani dzalian kargi poeti iyo dzalian miyvars misi leqsebi da titqmis ukve wakitxuli maqvs yvela madloba gmerts rom aseti kargi poetebi moavlina am qveyanas da neta asetebi kidev iqnebodes ….
By: PaaTa on 20/11/2011
at 12:51
magari martlac saaaaaaaggggggggooooooollll
mirza gelovansss
By: ikoooo on 20/11/2011
at 12:52
me dzalian miyvarda es poeti Da DgemDe MiYvaRssssss :):):)
By: PaTa on 20/11/2011
at 12:53
martla umagresi saitia! miyvarxart am saitis shemqmnelebo! :*
By: Lizzy Lobzhanidze on 24/11/2011
at 17:52
mikvars es poeti
By: ანონიმური on 24/11/2011
at 19:32
is iyo patrioti da didebuli mwerali.
By: ანონიმური on 24/01/2012
at 19:20
dzlian momwons es poeti :*
By: ანონიმური on 09/02/2012
at 14:04
dzaliannn sainteresoo mweralii iyyooooooo
By: dako on 14/02/2012
at 20:37
dz dz magar i ii i ii i i iiii iii ii i ii ii
By: ilia on 01/03/2012
at 13:05
kargi poetiiiii
By: tea on 01/03/2012
at 13:07
magari poeti xaaarrrr
By: ilia on 06/03/2012
at 11:15
dzalian kargi kaci iyo da samcuxaroa rom ar gadmoasvenes sakutar samshobloshi radgan mis leqsebshi chans tu rogor surs mas saqartveloshi dabruneba:((((
By: ანონიმური on 25/03/2012
at 18:13
dzalian magari poetia da samcuxaroa rom ver gadmoasvenes saqartveloshi radgan mis leqsebshi chans tu rogor ukvars da surs samshobloshi dabruneba!!:((((
By: anano on 25/03/2012
at 18:16
me es saiti rom vnaxe dzalian kargia da minda ufro meti vicode da dzalian magari poeti xarn
By: qeti on 06/11/2012
at 17:39
minda yvela leqsi wavikitxo
By: qeti on 06/11/2012
at 17:42
mirza gelovanis winaprebi ratom mogzaurobdnen sul?
By: nono on 02/12/2012
at 18:22
minda gavigo ratom gaxda is poeti?
By: natia on 02/12/2012
at 18:23
ratom ar movwonvar xalxs?
By: natia on 02/12/2012
at 18:24
minda mirza gelovanis yvala wigni wavikitxo dzaan dzaaan mindame :):)
By: eka on 02/12/2012
at 18:26
magari poeti xaaarrrr
By: giorgi on 11/12/2012
at 19:32
mirzaie magari kaci iyo
By: giorgi on 11/12/2012
at 19:34
mirza chemi sayvareli poetia rcheuli rcheulebs shoris!
By: ანონიმური on 23/01/2013
at 20:30
mirza chemi sayvareli poetia 🙂 rcheuli rcheulebs shoris!!!
By: Gvantsa Mandzulashvili on 23/01/2013
at 20:34
zdalian kargia es biografia chven zdalian momewona
By: lela violeta on 28/01/2013
at 17:34
magari kaci iyo mirzaie zdmebo
By: giorgi tyemaladze on 28/01/2013
at 17:35
magrat mogvewona es miografia
By: lela violeta on 28/01/2013
at 17:36
უძლიერესი და უნიჭიერესი ადამიანი..,კაცი ლეგენდა და ერის საგანძური..:*
By: მარიამ on 31/01/2013
at 21:08
me dzalian minda rom mirzas neshti saqartveloshi gadmoasvenon
By: vajiko on 21/02/2013
at 16:37
dzalian kargiaaaaaaaaaaaaaaaa
By: khatia on 28/02/2013
at 19:23
მაგარი ადამიანი იყო
By: aleqsandre on 28/03/2013
at 20:33
Dzalian miyvars mirza gelovani…is sheyvarebuli iyo satrfosa da samshobloze.es kargad chans NU mWER.am leqsshi da sxva bevr leqshi mkvetrad aris gadmocemuli misi idumali grdznobebi…. Mec poeti var da maxarebs is ambvavi ro isic chemi mxridan tianetidan iyo:)
By: Natiii on 08/04/2013
at 16:30
მაგარია
By: vaja on 08/12/2013
at 16:33
ძალიან მაგარია, მირზას ლექსებიდან განსაკუთრებით მიყვარსს ” ნუ მწერ” :):)
By: mari on 25/12/2013
at 14:00
kargi iqneboda misi werilebic rom iyos gantavsebuli am saitze….
By: ანონიმური on 29/01/2014
at 16:46
dzalian miyvars es poeti momwons misi biografiac
By: ნი ნო on 29/01/2014
at 20:19
მე ყველაზე მეტად მისი ლექსი “ნუ მწერ” მომწონს. ❤ 🙂
By: mari on 10/03/2014
at 19:02
შეცდომა გაქვთ “მისი რომანტიული ლექსები (განსაკუთრებით სამიჯნურო) გამოირჩევა ნათელი სახეებით, ლაკონიზმით, ემოციურობითა და ექსპრესიულობით. მირზა გელოვანი თავის უ კ ა ნ ა ს ჯ ნ რ ლ მუზაზე, ნინო ახვლედიანზე, დაქორწინებას აპირებდა, მაგრამ ჯერ ჯარში გაიწვიეს, შემდეგ კი ომიც დაიწყო.”(არასწორად დაწერილი სიტყა გამოტოვებით გამოვყავი).
By: ანონიმური on 26/11/2015
at 20:33
ძალიან საინტერესო სტატიაა, მაგრამ თუ არ მიწყენთ, ერთ რამეს გირჩევთ.. ხშირად გამოიყენეთ ნაცვალსახელი.. ბევრჯერ “მირზა.. მირზა.. მირზა.. ” ტავტოლოგიაა..
By: MooD on 08/03/2017
at 14:53
ძალიან მაინტერესებს მირზას ლექსები თუ არის ნათარგმნი რუსულ ენაზე, იქნებ იცოდეთ ვინმემ და გთხოვთ ნუ დაიზარებთ, მიპასუხოთ იქნებ
By: tamta on 22/04/2017
at 19:38